Nedendir bilmiyorum ama kendimi Yusuf has hacib’in dünyaya bakış açısına çok yakın hissediyorum. Onun sözlerini işitince görünce okuyunca duyunca içimden bir ses bu sözler bana neden bu kadar yakın geliyor diyorum. İşte bu bana erdemliliği erdemli toplumu erdemli devleti erdemli insanı anlatıyor. Üstadın sözleri ne kadar günümüzü anlatıyor oysa aradan bin yıl geçmiş.
“Halk bozulursa, onu beyler düzene koyar, eğer beyler bozulursa onları kim düzeltir.” “Beylerin etrafını kötüler çevirirse, memleket işleri sıkıntılı olur.”
“Eğer devamlı ve ebedi beylik-iktidar- istiyorsan, adaletten ayrılma.”
“Ey kanun yapan, iyi kanun koy.”
“Zalim adam uzun müddet beyliğe sahip olamaz; zalimin zulmüne halk uzun müddet dayanamaz.”
“Hükümdar memleketin beyi ve halkın büyüğüdür; ona her tülü hürmet ve tazimi göstermek lazımdır.”
“Doğru ol ve doğruluk üzere hüküm et; beylik ancak böylelikle uzun müddet payidar olabilir.”
“Ey hükümdar, bu köşk, bu saray, bu taht senin için, dikkat et, ancak bir durak yeridir.”
“Fakir, dul ve yetimleri kolla; bunları koru.”
“Ey hükümdar, şu üç türlü insana değer ver; sana söyleyeyim, iyice dinle.”
“Biri cesur, kahraman ve tunç yürekli yiğit insandır; o kılıcı ile, memlekete pek çok faydalı olur.”
“İkincisi hakim, alim devlet adamıdır; bu insan istişare için faydalı olur ve memleket işini tanzim eder.”
“Üçüncüsü zeki ve mahir katiptir; devletin gelir ve giderinin hesabı iyi tutulursa, hazine dolar.”
“Sen bunları çok iyi seç ve başkalarından farklı muameleye tabi tut; faydalı oldukları nispette, onlara in’am ve ihsanda bulun.”
“Kendi menfaatini düşünme, halkın menfaatini düşün; halka yük yükleme, yükü kendin taşı.”
“Tanrı senin boynuna emanet yüklemiştir; bu emaneti doğrulukla gözet, Tanrı onu sana soracaktır unutma aklından çıkarma.”.
“Ey bey, işi işin ehline, işe yarayana, hareketi doğru ve dürüst olana ver.”
“Eğer bir bey işi ehliyetsiz bir kimseye verirse, ehliyetsizliği başkası değil, kendisi göstermiş olur.”
“Tanrı kime bu beylik işini verirse, ona işi ile mütenasip akıl ve gönül de verir.”
“Bey bilgili ve akıllı olmalıdır; cömert ve yumuşak huylu olmak da lazımdır.“
“Halk için beyin çok seçkin olması lazımdır; özü, sözü doğru ve tabiatı güzide olmalıdır.”
“Bey çok ihtiyatlı ve çok da uyanık olmalı; beyler ihmalkâr olurlarsa, bunun cezasını başkaları çeker.”
“İyi nam ve şöhretle adının yayılmasını istersen, bey bir de şu beş şeyi kendinden uzak tutmalıdır.”
“Biri acelecilik, ikincisi cimrilik ve üçüncüsü hiddettir; bunlara karşı mukavemet et, mağlup olma. “
“Bir bey için fena olan şeylerin dördüncüsü inatçılıktır; yakışmayan bu şeylerin beşincisi, şüphesiz, yalancılıktır.”
“Bey içkiye müptela, müfsit ve kaba olursa, onun bütün halkı da ayyaş olur.”
“Bütün faziletlerde herkesten üstün olmalı; halka karşı adaletle muamele etmelidir.”
“adaletli, akıllı, cesur, cömert, yumuşak huylu, vefalı, şefkat ve merhamet sahibi, sabırlı, affedici, şükredici,itidalli, bilgili, namuslu, vakar sahibi devlet ve hükümet adamı; bu dünyada en büyük nimettir.”
“Beylerin (hükümdarların) yükünü yüklenen vezirdir; beyliğin temelini sağlamlaştıran da vezirdir.”
“Aklı çok ve bilgisi deniz gibi derin ve geniş olmalı, her iş elinden gelmeli ve beyin yüzünü güldürmelidir.”
“Vezirlik mühim bir iştir; bu iş için seçkin insan lazımdır; o doğru ve asil tabiatlı olmalıdır.”
“Vezir imanlı, takva sahibi ve temiz olmalı, memleket ve halk ondan her bakımdan emin bulunmalıdır.”
“Vezir haya sahibi, gözü tok ve itimat edilir bir insan olmalıdır; insanların kabası hayasız adamdır.”
“Hizmetkârların başı olan vezir doğru hizmet etmezse, beylerin işi hep eğri olur.”
“Vezir hesap bilir, alim ve zeki olmalıdır; bilgili olmalı ve çeşitli yazıları bilmelidir. Halkı zenginleşir, memleketi de tanzim edilir; hazine çoğalır, beyin hayatı saadet içinde geçer. O bu dünya saadetini elde ettiği gibi, öbür dünya saadetine de nail olur; uzun zaman hep devlet ve ikbal içinde yaşar.”
“Çoluk-çocuk ve karım diye, mal toplamamalı veya mülk ve bağ-bahçe edineceğim diye, gümüş yığmamalıdır.”
“Söyledikleri doğru olmalı ve sözüne emniyet edilmelidir; büyükler yalancı olursa halkın itimadı kalmaz.”
“Ey devletli hükümdar, şu iki vazife büyük vazifelerdendir; büyüklüğün adıdır.
Biri vezirlik, ikincisi ordu kumandanlığıdır; bunlardan biri kılıç tutar, biri kalem.
Memleketin nizamını ve dizginini bu ikisi ellerinde tutar; bu ikisi el-ele verirse, onu kim koparır.”
“Bir memleketi kılıç ile derhal ele geçirmek mümkündür; fakat kalem olmayınca, insan onu elinde tutamaz.”
“Ulu Hacib, çok emniyetli, dürüst ve bu doğrulukla birlikte de iyi ve dini bütün bir insan olmalıdır.”
“Zeki olmalı ve kanunu iyi bilmelidir; dünyayı süsleyen şeyler hep zeka mahsulüdür.”
“Kulağı delik, aklı ve bilgisi geniş, tavrı ve hareketi doğru, sözü ve özü bir olmalıdır.”
“Hacib olmak ve öne geçip, insanlara yol göstermek için, şu birkaç şey lazımdır.
Haciblik için önce şu on şey lazımdır; keskin göz, delik kulak, geniş gönül.
Yüz, kıyafet, boy, dil, anlayış, akıl, bilgi; tavır ve hareketi de bunlara tam denk olmalıdır.” “Servetin günden-güne ve saadet içinde artmakta devam etmesi için, hazinedarın gözü tok olmalı, tavır ve hareketi de güven telkin etmelidir.O içki içmemeli, ve nefsine hakim olmalıdır; nefsine hakim olan insan saadet bulur.”
“Bütün halka içten gelen merhamet göster. Halka faydalı ol, onlara zarar verme!”
Daha çok sözleri var Ulu Danışman Yusuf’un, Allah onun ruhunu mübarek kılmış, sözleri ile bin yıldır ufkumuzu açıyor. Saygı ve muhabbetle anıyorum, Allahın rahmetinden zerre kadar kuşkum yok.
Adaletli devlet, faziletli toplum, fazıl erdemli siyaset adamları ile milletler medeniyetler kurar.Bunun için çölde bile olsak çevremizde vahalar oluşturmadıkça hiç birinin sahibi olamayız.
.gif)
.gif)
.gif)
.gif)
